Pomnik Polegli Niepokonani

Pomnik Polegli Niepokonani (funkcjonuje również nazwa „Polegli Niepokonani 1939-1945”) – pomnik wojownika z tarczą, według projektu Gustawa Zemły, znajdujący się w Warszawie.

Pomnik usytuowany jest na terenie Cmentarza Powstańców Warszawy i ludności cywilnej poległej i pomordowanej głównie w czasie powstania warszawskiego, wśród zieleni rozległego parku, w pobliżu skrzyżowania ulicy Wolskiej i ulicy Sowińskiego. Cmentarz otoczony jest z dwóch stron przez Cmentarz Wolski. Pomnik widoczny jest z ulicy Wolskiej.

Pomnik jest usytuowany na szczycie kurhanu wyłożonego kostką brukową, jakiej używano niegdyś do brukowania ulic, i przedstawia dużą wyrwę w rozerwanej z szarych granitowych bloków barykadzie, którą zasłania półleżąca postać wojownika z tarczą odlaną w brązie. Konający mężczyzna własnym ciałem zasłania wyrwę w barykadzie, ma twarz skierowaną ku niebu, trzymana przez niego tarcza zasłania kierunek zachodni, co sugeruje atak ze strony Niemców. Symboliczne znaczenie ma również fakt, że mężczyzna nie ma miecza. Całość symbolizuje pełną poświęcenia walkę obronną ludności Warszawy.

Wokół pomnika ułożono bruk zebrany z wolskich ulic, na którym była rozlewana krew mieszkańców Warszawy. W tle pomnika umieszczony został też duży krzyż.

Cmentarz powstał w 1945 roku. Pierwszy projekt nekropolii i pomnika sporządzili Romuald Gutt i Alina Scholtz (zieleń) w 1946 roku na prośbę płk. Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław". Elementem tego projektu był kurhan, na szczycie którego miała stanąć kaplica-mauzoleum, pełniąca jednocześnie funkcję ołtarza polowego. Centralną częścią ołtarza miał być sarkofag umieszczony pod baldachimem podpartym czterema kolumnami. Rozpoczęto prace nad realizacją tego projektu, lecz ostatecznie ich zaniechano, jako oficjalną przyczynę podając brak funduszy.

Usypany wtedy kurhan zaopatrzono w blaszaną tabliczkę z napisem: „Tu spoczywają prochy tysięcy ofiar faszyzmu hitlerowskiego zamordowanych i spalonych w Warszawie 1944 r.”.

W 1973 roku, na fali kolejnej odwilży, na olbrzymim kurhanie, kryjącym 12 ton ludzkich prochów (szczątki 40-50 tysięcy osób), wystawiono rzeźbę Gustawa Zemły Polegli Niepokonani. Pomnik odsłonięto 20 września 1973 roku.

Na tyłach pomnika ustawiono tablicę z napisem:

„W tym miejscu spoczywają prochy ponad 50 tysięcy Polaków, cywilnych mieszkańców Warszawy oraz żołnierzy Armii Krajowej, poległych za wolność Ojczyzny zamordowanych przez Niemców podczas powstania warszawskiego w sierpniu i wrześniu 1944 r.

6 VIII 1946 r. złożono tu 117 trumien z prochami osób zamordowanych i spalonych przewiezionych między innymi: z siedziby gestapo w Al. Szucha, ul. Wolskiej, ul. Górczewskiej, Parku Sowińskiego, ze szpitala św. Stanisława (fabryka Franaszka), ul. Moczydło, ul. Młynarskiej.”

W 2001 roku, po latach starań, uzupełniono pomnik Polegli Niepokonani o powstańcze kotwice (umieszczone na barykadzie i tarczy bohatera), a także o krzyże. Przeróbka została wykonana przez autora na wniosek Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Wtedy pojawiła się „korona” siedmiu różnej wielkości granitowych krzyży, które zostały ustawione na blokach powstańczej barykady, a do tarczy wojownika dodano jeszcze z brązu kotwicę Polski Walczącej, a drugą kamienną umieszczono na jednej z dwóch części barykady. Ponadto wymieniono stare tablice z inskrypcjami.

Krzyże były notorycznie niszczone, więc obecnie tylko skromne symbole Polski Walczącej przypominają o okolicznościach śmierci tysięcy warszawiaków.

W 60. rocznicę powstania warszawskiego, w 2004 roku obok kurhanu wykuta została tablica z treścią:

„Cmentarz Powstańców Warszawy założony w 1945 r. jest największą nekropolią powstania warszawskiego, które wybuchło 1 sierpnia 1944 r. i trwało do 2 października 1944 r.

Spoczywają tu szczątki ok. 104 tysięcy osób. We wspólnych mogiłach pochowano około 100 tysięcy zwłok i prochów ludzkich cywilnych mieszkańców stolicy oraz żołnierzy Armii Krajowej i innych formacji zbrojnych poległych w walkach, zamordowanych w masowych egzekucjach i spalonych podczas 63 dni powstania warszawskiego.

Zwłoki i prochy poległych ekshumowano i przeniesiono na ten cmentarz z różnych dzielnic Warszawy. Pierwszych pochowań dokonano 30 listopada 1945 r. składając tu szczątki odnalezione podczas ekshumacji przy ul. Mokotowskiej 24/29.

W latach 1946–1947 oraz w okresie późniejszym kontynuowano chowanie szczątków ekshumowanych z różnych dzielnic stolicy.

Pochowano tu również 3526 żołnierzy Wojska polskiego poległych i zmarłych z ran we wrześniu 1939 r. oraz 231 żołnierzy Wojska Polskiego poległych i zmarłych z ran w latach 1944-1945.

Do budowy cmentarza w obecnym wystroju przystąpiono w początkach lat sześćdziesiątych według projektu artysty rzeźbiarza mgr Tadeusza Wyrzykowskiego.

W 1973 r. w obrębie mogiły kryjącej prochy około 50 tysięcy osób wzniesiony został pomnik Polegli Niepokonani autorstwa artysty rzeźbiarza prof. Gustawa Zemły.”

Cmentarz i pomnik są, obok Cmentarza Wojskowego na Powązkach, miejscem obchodów rocznic wybuchu powstania warszawskiego.

Pomnik Powstania Warszawskiego

Pomnik Powstania Warszawskiego – monumentalny pomnik ku czci bohaterów powstania warszawskiego zlokalizowany na wschodniej stronie placu Krasińskich w Warszawie.

Monument wzniesiono w oparciu o jeden z trzech projektów nadesłanych na konkurs ogłoszony w grudniu 1984 przez Zarząd Tymczasowy Komitetu Budowy Pomnika Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944.

Budowę pomnika poprzedziła zbiórka pieniędzy i surowców potrzebnych do jego wykonania. Pomnik tworzą postacie powstańców. Część z powstańców wchodzi do kanału (nawiązanie do ewakuacji Starówki), a część wybiega spod konstrukcji przypominającej walące się ściany i cegły spadające w wyniku wielkiego wybuchu.

Pomnik był miejscem historycznych wydarzeń. Podczas uroczystości 50 rocznicy wybuchu powstania warszawskiego w 1994 prezydent Niemiec Roman Herzog jako pierwszy Niemiec w historii przeprosił Polaków za zbrodnie dokonane przez Niemców w czasie II wojny światowej. Herzog powiedział również, że:

„[...] To wywołuje w nas Niemcach wstyd, że nazwa naszego kraju i narodu jest już na zawsze związana z bólem i cierpieniem, które zostało zadane milionom Polaków [...].”

Obecnie tłem pomnika jest wybudowany w 1999 Gmach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej.

Według zamysłu projektanta, profesora Wincentego Kućmy, pomnik stanowi jeden z elementów tryptyku, w skład którego wchodzą także: pomnik Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (1979) oraz pomnik Poległym w Obronie Ojczyzny w Częstochowie (1985).

Pomnik jest krytykowany przez niektórych architektów za brak walorów artystycznych oraz nawiązanie do konwencji socrealistycznych.

Pomnik Warszawskiej Syrenki

Pomnik Warszawskiej Syrenki – znajduje się na Rynku Starego Miasta.

Przedstawia symbol stolicy Polski. Wykonana jest z brązu i mierzy 2,5 m. Został wykonany przez Konstantego Hegla. Oryginalny pomnik przed zniszczeniem ważył 1206 kg, a pracownicy firmy Bracia Łopieńscy wykonali go w 2700 roboczogodzin. Podczas II wojny światowej pomnik został uszkodzony, a w 1951 w odlewni Braci Łopieńskich dorobiono jej oderwany miecz, lewą rękę i tarczę. Rzeźbę poddano renowacji w 2008 roku ze względu na liczne uszkodzenia.

Pomnik Kazimierza Górskiego

Pomnik Kazimierza Górskiego – pomnik położony na Pradze Południe na promenadzie otaczającej Stadion Narodowy na końcu głównej alei prowadzącej na stadion od strony ronda Waszyngtona, w pobliżu rzeźby Sztafeta.

Informacja o postawieniu pomnika przy stadionie wyszła we wrześniu 2013 roku od Rady Fundacji Kazimierza Górskiego, a inicjatywę poparł operator stadionu, który liczy, że ustawienie pomnika słynnego trenera będzie gestem wychodzącym naprzeciw oczekiwaniom posłów, którzy chcą nadać stadionowi imię Górskiego, a operator chce jego nazwę sprzedać sponsorowi. Fundacja chciała upamiętnić postać Kazimierza Górskiego, legendy polskiej reprezentacji piłki nożnej i jej selekcjonera. Doprowadził on ją do medali igrzysk olimpijskich, złotego w Monachium w 1972 i srebrnego w Montrealu cztery lata później oraz do trzeciego miejsca w piłkarskich mistrzostwach świata w Niemczech w 1974 roku. Pieniądze na odlanie i ustawienie rzeźby - w sumie pół miliona złotych - fundacja chciała zbierać w ogólnopolskiej zbiórce pieniężnej, jednak ostatecznie znaczną część kosztów pokrył sponsor.

Do 6 grudnia 2013 roku, gdy mijał termin przysyłania projektów pomnika, przysłano 34 projekty z ich gipsowymi makietami autorstwa 25 artystów. Dwa tygodnie później, 19 grudnia miał być przedstawiony zwycięski projekt pomnika, jednak w związku z dużym zainteresowaniem konkursem wybrano wtedy trzy finałowe projekty, których autorów poproszono o dostarczenie większych modeli w skali 1:5 do 27 stycznia 2014 roku, a oprócz wyboru jury na najlepszy pomnik głosować mogli także odwiedzający Stadion Narodowy.

Ostateczny wygląd pomnika autorstwa Marka Maślańca z Krakowa, przedstawiający Górskiego energicznie maszerującego z piłką pod pachą, wybrano 31 stycznia, odrzucając projekt Władysława Dudka, w którego projekcie Górski stoi z piłką w ręku, oraz Mariana Molędy, gdzie Górski trzyma piłkę pod nogą. Autor wybranego pomnika zmienił swój początkowy projekt gdy poproszono go o dostarczenie większego modelu - początkowo figura trenera była na modelu otoczona wiszącymi w powietrzu liniami pola bramkowego, z czego autor zrezygnował. Maślaniec otrzymał za projekt nagrodę w wysokości 30 tysięcy złotych za zajęcie pierwszego miejsca w konkursie.

Początkowo planowano, że rzeźba zostanie ustawiona w czerwcu 2014 roku, ale dopiero w sierpniu rada miasta podjęła uchwałę wyrażającą zgodę na ustawienie pomnika. Odsłonięcie pomnika zaplanowano wówczas na 10 października 2014 roku, tak by statua stanęła w przeddzień meczu Polska - Niemcy, jednak przedłużyły się oficjalne procedury i przeniesiono ten termin najpierw na listopad, a potem na początek 2015 roku.

Pomnik ostatecznie odsłonięto 26 marca 2015 roku. W uroczystości odsłonięcia pomnika wzięli udział byli reprezentanci Polski, m.in. Marek Kusto, Henryk Kasperczak, Jerzy Kraska, Leszek Ćmikiewicz, Joachim Marx, Adam Musiał, Kazimierz Kmiecik i Jan Domarski, a także Jacek Gmoch, Andrzej Strejlau, lekarz kadry Janusz Garlicki oraz prezesowie PZPN: obecny, Zbigniew Boniek i dawny, Michał Listkiewicz, a także Dariusz Górski, syn trenera. Obecni ze sztandarami byli także uczniowie szkół noszących imię Kazimierza Górskiego.

Pomnik składa się postumentu mierzącego 3,5 m wysokości, a wraz z cokołem około 5,5 m. Na cokole widoczne jest imię i nazwisko trenera, a obok przytwierdzona jest tablica z informacjami biograficznymi i opisem najważniejszych osiągnięć trenera oraz wybrany przez kibiców cytat: "Dopóki piłka w grze, wszystko jest możliwe". Cytat ten został wybrany spośród wysłanych przez kibiców, a osoba która wysłała tę propozycję cytatu, otrzymała dwa prywatne miejsca na Stadionie Narodowym, uprawniające do uczestnictwa we wszystkich wydarzeniach odbywających się w tym miejscu przez 12 miesięcy. Postać Górskiego na cokole wykonana jest z brązu i przedstawia go w dynamicznej pozie z piłką przy ramieniu.

Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego

Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego – popiersie autorstwa Stanisława Sikory, przed wejściem do Parku Skaryszewskiego

Znajduje się przed główną aleją parku, przy wejściu od strony Ronda Waszyngtona. Ufundowany przez Janinę i Zbigniewa Porczyńskich. Popiersie odsłonięto w roku 1988.

Pomnik Polaków – Ofiar Ataku Terrorystycznego w Nowym Jorku z 11 września 2001

Pomnik Polaków – Ofiar Ataku Terrorystycznego w Nowym Jorku z 11 września 2001 znajduje się przy głównej alei parku, przy wejściu od strony Ronda Waszyngtona – po lewej stronie.

Monument w formie prostokątnej płyty z czarnego granitu umieszczonej na postumencie z wyrytymi nazwiskami sześciu polskich ofiar zamachu na World Trade Center został odsłonięty w pierwszą rocznicę zamachu, 11 września 2002, przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele rodzin ofiar oraz nowojorscy policjanci.

Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej

Pomnik upamiętnia żołnierzy radzieckich poległych w dniach 10–15 września 1944 w walkach o Pragę. Monument wzniesiono w miejscu grobu 26 żołnierzy, którzy zginęli 13 września 1944 w pobliżu ronda Waszyngtona nacierając od strony ul. Grochowskiej.

Zaprojektowany przez A. Nenko (według innego źródła – mjr Antonienko) został wykonany z piaskowca przez Stanisława Sikorę, Stefana Mamota i Józefa Trenarowskiego. Na rozbudowanym postumencie z podniesioną częścią środkową umieszczono stelę z płaskorzeźbą żołnierza Armii Radzieckiej pod którą znajdują się złożone sztandary.

Monument został odsłonięty 15 września 1946. Podczas przebudowy ronda w 1968 ciała żołnierzy zostały ekshumowane i przeniesione na Cmentarz-Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich przy u. Żwirki i Wigury, a sam pomnik przesunięto w głąb głównej alei przecinającej park Skaryszewski. W pobliżu pierwotnego umiejscowienia pomnika stoi obecnie popiersie Ignacego Jana Paderewskiego – patrona Parku.

Po 1989 monument był wielokrotnie dewastowany. 

w 2018 roku został zdemontowany i przeniesiony do Muzeum Zimnej Wojny.