Pomnik Lotnika

Pomnik Lotnika – monument upamiętniający polskich lotników znajdujący się na rondzie u zbiegu ulic Żwirki i Wigury, Wawelskiej i Raszyńskiej, będący rekonstrukcją pomnika z placu Unii Lubelskiej zniszczonego w 1944.

Przedstawia postać pilota wspartego o śmigło ustawioną na kilkumetrowym cokole.

Rzeźbę zaprojektował w 1923 Edward Wittig (rzeźbiarzowi pozował major Leonard Zbigniew Lepszy). Model pomnika był prezentowany w 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. Odsłonięcia dokonano 11 listopada 1932 na placu Unii Lubelskiej (na skraju Pola Mokotowskiego, gdzie wówczas znajdowało się warszawskie lotnisko). Monument był zwrócony frontem w kierunku wylotu alei Szucha. Autorem granitowego cokołu oraz otoczenia pomnika był Antoni Jawornicki. Odlew figury lotnika wykonano w warszawskich Zakładach Metalurgicznych L. Kranca i T. Łempickiego.

Budowa pomnika została sfinansowana ze składek społecznych oraz wpływów z imprez lotniczych. Pomnik był jednym z pierwszych w Europie monumentów poświęconych lotnictwu.

W 1942 na cokole pojawiły się kotwice Polski Walczącej wykonane przez Jana Guta i Jana Bytnara „Rudego” za pomocą specjalnie skonstruowanego przez „Rudego” tzw. wiecznego pióra. Po wojnie dwa kamienne bloki z cokołu, w tym ten ze śladem kotwicy, zostały przeniesione pod budynek Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, a w 1981 pod Muzeum Woli[3].

W 1944 pomnik został zniszczony przez Niemców podczas planowego wyburzania miasta po upadku powstania warszawskiego. Fragmenty rzeźby odnaleziono po wojnie na terenie wolskich zakładów Lilpop, Rau i Loewenstein.

Szczątki oryginalnego cokołu pomnika Lotnika zostały porzucone w parku im. 13 września 1944 (od 2005 park im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”) przy ulicy Kwatery Głównej na Grochowie. Fragment cokołu został również wykorzystany do budowy pomnika Pamięci Pilotów RAF na Woli oraz pomnika Grenadierów przy ulicy Grenadierów na Grochowie.

Zniszczony monument został wiernie zrekonstruowany przez Alfreda Jesiona na podstawie zachowanych materiałów Wittiga. Brązowy, 6-metrowy odlew o wadze 5 ton wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych. Na frontowej ścianie 9-metrowego cokołu z jasnoszarego granitu śląskiego znajduje się wyrzeźbiona szachownica lotnicza. Lotnik jest zwrócony w kierunku ul. Żwirki i Wigury

Odsłonięcia zrekonstruowanego monumentu dokonano 9 września 1967 u wylotu reprezentacyjnej alei prowadzącej od portu lotniczego Warszawa-Okęcie. Tego dnia pod pomnikiem odbyła się również uroczysta promocja oficerów szkół lotniczych, a następnie parada powietrzna i defilada wojskowa.