Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie – pomnik znajdujący się obecnie w warszawskim Śródmieściu przy ul. Krakowskie Przedmieście, na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego, poświęcony pamięci księcia Józefa Poniatowskiego.

Pomnik przedstawia księcia Józefa Poniatowskiego dosiadającego konia i trzymającego w prawym ręku miecz, a sama postać wzorowana jest na pomniku Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu.

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego powstał staraniem polskiej arystokracji. Zgodę na postawienie monumentu przed Pałacem Namiestnikowskim wyjednała u cara Anna z Tyszkiewiczów Potocka. Monument został zamówiony w 1817 roku u duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena. W 1829 roku w Warszawie zaprezentowano naturalnej wielkości gipsowy model klasycyzujący w swojej formie. Projekt nie został dobrze przyjęty, spodziewano się odzianego w zbroję walecznego żołnierza, a tymczasem konna postać na pomniku była odziana w białe szaty i półnaga.

Na podstawie modelu wykonano brązowy odlew, nad którym prace zostały ukończone w sierpniu 1832. Zgoda władz rosyjskich na ustawienie pomnika przed Pałacem Namiestnikowskim została cofnięta w związku z carskimi sankcjami wobec Polaków po upadku powstania listopadowego, co potwierdzono specjalnym rozkazem w 1834 roku. Ukończony odlew najpierw został przewieziony do Modlina, gdzie początkowo traktowano go jako rzeźbę św. Jerzego. Pomnik, podarowany Iwanowi Paskiewiczowi, po 1840 został wywieziony do Dęblina a następnie do Pałacu Paskiewiczów w Homlu. Monument ozdabiał pałac w Homlu w latach 1842 – 1922. W Warszawie, w miejscu przeznaczonym pod pomnik Poniatowskiego, w roku 1870 odsłonięto pomnik Iwana Paskiewicza autorstwa rzeźbiarza M.S. Pimienowa. Posąg Paskiewicza został zniszczony w 1917 roku, po zajęciu Warszawy przez Niemców.

Pomnik Poniatowskiego wrócił do niepodległej Polski w roku 1922, w ramach akcji rewindykacji zabytków i dzieł sztuki na mocy traktatu ryskiego. Stanął pierwotnie na dziedzińcu Zamku Królewskiego, a od 1923 na Placu Saskim, na cokole projektu Aleksandra Bojemskiego, przed Pałacem Saskim i Grobem Nieznanego Żołnierza. Uległ zniszczeniu w 1944 roku – został wysadzony w powietrze 16 grudnia z rozkazu Ericha von dem Bacha.

Nowy odlew rzeźby, wykonany w latach 1948-1951 według modelu z Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze, podarowało Warszawie Królestwo Danii. Pomnik ustawiono przed Starą Pomarańczarnią w Łazienkach Królewskich, a w 1965 roku przeniesiono na dziedziniec Pałacu Namiestnikowskiego, gdzie stoi do dziś. Pozostałości oryginalnej rzeźby, znalezione w 1951 w ruinach fabryki Lilpopa, są eksponowane w Parku Pamięci w Muzeum Powstania Warszawskiego.